Áhættustýring banner image
Áhættustýring banner image

Áhættustýring

Áhættustýring

Hér eru veittar upplýsingar um áhættur, markmið, stefnu og aðferðir samstæðunnar við að meta og stýra áhættunni, auk upplýsinga um rekstraráhættu. Markmið félagsins með áhættustýringu er að lágmarka þá áhættu sem það býr við með því að greina áhættuna, meta hana og hafa eftirlit með henni. Eftirfarandi áhættur fylgja fjármálagerningum samstæðunnar:

- Lánsáhætta

- Lausafjáráhætta

- Markaðsáhætta (verðáhætta og vaxtaáhætta)

- Gengisáhætta

- Rekstraráhætta

Lánsáhætta

Lánsáhætta er hættan á því að félagið verði fyrir fjárhagslegu tapi vegna þess að viðskiptamaður eða mótaðili í fjármálagerningi getur ekki staðið við umsamdar skuldbindingar sínar. Lánsáhætta félagsins er einkum vegna viðskiptakrafna og annarra krafna.

Lánsáhætta ræðst einkum af aldri viðskiptakrafna, fjárhagsstöðu og starfsemi einstakra viðskiptavina, auk stöðu þeirra atvinnugreina sem stærstu viðskiptavinir félagsins starfa í, en það eru samgöngur, sjávarútvegur og verktakar. Um 24% (2020: 16%) af stöðu viðskiptakrafna í árslok eru vegna 30 stærstu viðskiptavina félagsins. Þar af nam staða stærsta viðskiptavinar 3% (2020: 2%).

Félagið hefur sett sér reglur um lánsviðskipti. Allir viðskiptavinir félagsins sem eru í lánsviðskiptum eru með lánamörk á viðskiptareikningi sem þeir geta ekki farið yfir. Lögaðilar þurfa almennt að leggja fram sjálfskuldarábyrgð eiganda sem nemur tveggja mánaða úttekt. Þetta á þó ekki við stærri aðila sem eru með gott lánshæfismat hjá CreditInfo.

Samstæðan færir niðurfærslu vegna væntra útlánatapa af viðskiptakröfum og öðrum kröfum. Við mat á niðurfærslu er byggt á sögulegri tapsreynslu, aldursgreiningu krafna, ríkjandi efnahagsástandi og framtíðarhorfum. Gerður var nýr samningur við færsluhirði í lok árs sem styttir innheimtu greiðslukortakrafna. Þetta skýrir lækkun á greiðslukortakröfum frá fyrra ári.

Hér eru veittar upplýsingar um áhættur, markmið, stefnu og aðferðir samstæðunnar við að meta og stýra áhættunni, auk upplýsinga um rekstraráhættu. Markmið félagsins með áhættustýringu er að lágmarka þá áhættu sem það býr við með því að greina áhættuna, meta hana og hafa eftirlit með henni. Eftirfarandi áhættur fylgja fjármálagerningum samstæðunnar:

- Lánsáhætta

- Lausafjáráhætta

- Markaðsáhætta (verðáhætta og vaxtaáhætta)

- Gengisáhætta

- Rekstraráhætta

Lánsáhætta

Lánsáhætta er hættan á því að félagið verði fyrir fjárhagslegu tapi vegna þess að viðskiptamaður eða mótaðili í fjármálagerningi getur ekki staðið við umsamdar skuldbindingar sínar. Lánsáhætta félagsins er einkum vegna viðskiptakrafna og annarra krafna.

Lánsáhætta ræðst einkum af aldri viðskiptakrafna, fjárhagsstöðu og starfsemi einstakra viðskiptavina, auk stöðu þeirra atvinnugreina sem stærstu viðskiptavinir félagsins starfa í, en það eru samgöngur, sjávarútvegur og verktakar. Um 24% (2020: 16%) af stöðu viðskiptakrafna í árslok eru vegna 30 stærstu viðskiptavina félagsins. Þar af nam staða stærsta viðskiptavinar 3% (2020: 2%).

Félagið hefur sett sér reglur um lánsviðskipti. Allir viðskiptavinir félagsins sem eru í lánsviðskiptum eru með lánamörk á viðskiptareikningi sem þeir geta ekki farið yfir. Lögaðilar þurfa almennt að leggja fram sjálfskuldarábyrgð eiganda sem nemur tveggja mánaða úttekt. Þetta á þó ekki við stærri aðila sem eru með gott lánshæfismat hjá CreditInfo.

Samstæðan færir niðurfærslu vegna væntra útlánatapa af viðskiptakröfum og öðrum kröfum. Við mat á niðurfærslu er byggt á sögulegri tapsreynslu, aldursgreiningu krafna, ríkjandi efnahagsástandi og framtíðarhorfum. Gerður var nýr samningur við færsluhirði í lok árs sem styttir innheimtu greiðslukortakrafna. Þetta skýrir lækkun á greiðslukortakröfum frá fyrra ári.

Viðskiptakröfur félagsins í árslok greinast þannig:20212020

Greiðslukortakröfur

1.527.147

1.998.564

Aðrar viðskiptakröfur

3.230.139

2.925.145

4.757.286

4.923.709

Viðskiptakröfur félagsins í árslok greinast þannig:20212020

Greiðslukortakröfur

1.527.147

1.998.564

Aðrar viðskiptakröfur

3.230.139

2.925.145

4.757.286

4.923.709

Aldur viðskiptakrafna var eftirfarandi í árslok:NafnverðNiðurfærslaBókfært verðNiðurfærsla %

Árið 2021

Ógjaldfallið

4.530.100

-56.490

4.473.610

1%

Gjaldfallið innan 30 daga

191.979

-8.537

183.443

4%

Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum

43.958

-6.761

37.197

15%

Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum

158.649

-95.612

63.037

60%

4.924.686

-167.400

4.757.286

3%

Árið 2020

Ógjaldfallið

3.846.589

-47.779

3.798.810

1%

Gjaldfallið innan 30 daga

738.971

-16.965

722.006

2%

Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum

350.554

26.445

324.108

8%

Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum

197.315

-118.531

78.784

60%

5.133.429

-209.720

4.923.709

4%

Aldur viðskiptakrafna var eftirfarandi í árslok:NafnverðNiðurfærslaBókfært verðNiðurfærsla %

Árið 2021

Ógjaldfallið

4.530.100

-56.490

4.473.610

1%

Gjaldfallið innan 30 daga

191.979

-8.537

183.443

4%

Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum

43.958

-6.761

37.197

15%

Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum

158.649

-95.612

63.037

60%

4.924.686

-167.400

4.757.286

3%

Árið 2020

Ógjaldfallið

3.846.589

-47.779

3.798.810

1%

Gjaldfallið innan 30 daga

738.971

-16.965

722.006

2%

Gjaldfallið fyrir 31 - 120 dögum

350.554

26.445

324.108

8%

Gjaldfallið fyrir meira en 120 dögum

197.315

-118.531

78.784

60%

5.133.429

-209.720

4.923.709

4%

Lausafjáráhætta

Lausafjáráhætta er hættan á því að samstæðan lendi í erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sem gerðar verða upp með handbæru fé eða öðrum fjáreignum. Markmið samstæðunnar er að hafa ætíð nægt laust fé til að mæta greiðsluskuldbindingum sínum þegar þær falla til.

Lausafjárstaða samstæðunnar var sterk í árslok 2021. Stjórnendur samstæðunnar telja hana vera vel í stakk búna til að mæta skuldbindingum sínum eftir því sem þær gjaldfalla. Veginn meðallánstími langtímalána samstæðunnar er um 11 ár og eru lánin öll uppgreiðanleg á lánstímanum. Samstæðan hefur einnig aðgang að lánalínu til næstu 8 mánaða sem er að hámarki 3.000 millj. kr. Í árslok 2021 var ekkert dregið á lánalínuna.

Markaðsáhætta

Markaðsáhætta samanstendur af verðáhættu, vaxtaáhættu og gengisáhættu. Markmið félagsins er að stýra og takmarka markaðsáhættu við skilgreind mörk.

Verðáhætta

Veigamikil markaðsáhætta félagsins er verðáhætta vegna breytinga á heimsmarkaðsverði á olíu en heimsmarkaðsverð hefur undanfarin ár verið afar sveiflukennt. Dregið er úr verðáhættu í sérsamningum við stærstu viðskiptavini félagsins auk þess sem móðurfélagið gerir afleiðusamninga til að verjast hluta af verðáhættu vegna innkaupa á eldsneyti. Samningarnir geta verið til nokkurra mánaða þar sem verð á olíu er fest í erlendri mynt og ná til þess hluta af eldsneytisinnkaupum samstæðunnar sem ekki er varinn með sérsamningum. Samningarnir eru gerðir upp með handbæru fé og eru færðir í rekstur með kostnaðarverði eldsneytis sem samningarnir tengjast en hagnaður af olíuvörnum nam 532 millj. kr. á árinu (2020: tap 11 millj. kr.). Gangvirði framvirkra samninga sem stóð á bundnum reikningi í eigin fé í lok árs 2021 nam 122 millj. kr. (2020: 129 millj. kr.).

Vaxtaáhætta

Samstæðan býr við sjóðsstreymisáhættu vegna vaxtabreytinga fjárskulda sem eru með breytilegum vöxtum. Til að dreifa áhættunni þá er fjármögnun félagsins blanda af óverðtryggðum og verðtryggðum lánum.

Hækkun á vöxtum á uppgjörsdegi um eitt prósentustig (100 punkta) myndi lækka afkomu um 273 millj. kr. (2020: 325 millj. kr.) fyrir tekjuskatt vegna áhrifa á lántökur félagsins sem bera breytilega vexti. Útreikningurinn miðast við rekstraráhrif á ársgrundvelli. Lækkun vaxta um eitt prósentustig myndi hafa sömu áhrif en í gagnstæða átt.

Gengisáhætta

Öll viðskipti félagsins í erlendum myntum mynda gengisáhættu. Við mat á gengisáhættu er horft til greiðsluáhættu og uppgjörsáhættu. Markmiðið er að stýra gengisáhættu með þeim hætti að hagur félagsins sé sem best tryggður. Stærsti hluti innflutnings er kaup á vörum til endursölu af erlendum birgjum í USD og EUR, en salan er að stærstum hluta í ISK. Sala í ISK er 97% (2020: 96%), USD 2% (2020: 3%) og aðrar myntir 1% (2020: 1%).

Eignir og skuldir í erlendri mynt voru í árslok sem hér segir:

Lausafjáráhætta

Lausafjáráhætta er hættan á því að samstæðan lendi í erfiðleikum með að standa við fjárskuldbindingar sem gerðar verða upp með handbæru fé eða öðrum fjáreignum. Markmið samstæðunnar er að hafa ætíð nægt laust fé til að mæta greiðsluskuldbindingum sínum þegar þær falla til.

Lausafjárstaða samstæðunnar var sterk í árslok 2021. Stjórnendur samstæðunnar telja hana vera vel í stakk búna til að mæta skuldbindingum sínum eftir því sem þær gjaldfalla. Veginn meðallánstími langtímalána samstæðunnar er um 11 ár og eru lánin öll uppgreiðanleg á lánstímanum. Samstæðan hefur einnig aðgang að lánalínu til næstu 8 mánaða sem er að hámarki 3.000 millj. kr. Í árslok 2021 var ekkert dregið á lánalínuna.

Markaðsáhætta

Markaðsáhætta samanstendur af verðáhættu, vaxtaáhættu og gengisáhættu. Markmið félagsins er að stýra og takmarka markaðsáhættu við skilgreind mörk.

Verðáhætta

Veigamikil markaðsáhætta félagsins er verðáhætta vegna breytinga á heimsmarkaðsverði á olíu en heimsmarkaðsverð hefur undanfarin ár verið afar sveiflukennt. Dregið er úr verðáhættu í sérsamningum við stærstu viðskiptavini félagsins auk þess sem móðurfélagið gerir afleiðusamninga til að verjast hluta af verðáhættu vegna innkaupa á eldsneyti. Samningarnir geta verið til nokkurra mánaða þar sem verð á olíu er fest í erlendri mynt og ná til þess hluta af eldsneytisinnkaupum samstæðunnar sem ekki er varinn með sérsamningum. Samningarnir eru gerðir upp með handbæru fé og eru færðir í rekstur með kostnaðarverði eldsneytis sem samningarnir tengjast en hagnaður af olíuvörnum nam 532 millj. kr. á árinu (2020: tap 11 millj. kr.). Gangvirði framvirkra samninga sem stóð á bundnum reikningi í eigin fé í lok árs 2021 nam 122 millj. kr. (2020: 129 millj. kr.).

Vaxtaáhætta

Samstæðan býr við sjóðsstreymisáhættu vegna vaxtabreytinga fjárskulda sem eru með breytilegum vöxtum. Til að dreifa áhættunni þá er fjármögnun félagsins blanda af óverðtryggðum og verðtryggðum lánum.

Hækkun á vöxtum á uppgjörsdegi um eitt prósentustig (100 punkta) myndi lækka afkomu um 273 millj. kr. (2020: 325 millj. kr.) fyrir tekjuskatt vegna áhrifa á lántökur félagsins sem bera breytilega vexti. Útreikningurinn miðast við rekstraráhrif á ársgrundvelli. Lækkun vaxta um eitt prósentustig myndi hafa sömu áhrif en í gagnstæða átt.

Gengisáhætta

Öll viðskipti félagsins í erlendum myntum mynda gengisáhættu. Við mat á gengisáhættu er horft til greiðsluáhættu og uppgjörsáhættu. Markmiðið er að stýra gengisáhættu með þeim hætti að hagur félagsins sé sem best tryggður. Stærsti hluti innflutnings er kaup á vörum til endursölu af erlendum birgjum í USD og EUR, en salan er að stærstum hluta í ISK. Sala í ISK er 97% (2020: 96%), USD 2% (2020: 3%) og aðrar myntir 1% (2020: 1%).

Eignir og skuldir í erlendri mynt voru í árslok sem hér segir:

Árið 2021USDEURAðrar myntirSamtals

Langtímakröfur

-

-

120.724

120.724

Viðskiptakröfur

326.387

22.115

67.544

416.046

Handbært fé

225.894

12.336

220.862

459.092

Viðskiptaskuldir

-10.045

-180.367

-734.344

-924.756

Áhætta í efnahagsreikningi

542.236

-145.916

-325.214

71.106

Árið 2020

Langtímakröfur

-

-

125.880

125.880

Viðskiptakröfur

106.320

20.365

112.581

239.266

Handbært fé

146.509

1.368

63.226

211.103

Viðskiptaskuldir

-6.291

-88.937

-342.101

-437.329

Áhætta í efnahagsreikningi

246.538

-67.204

-40.414

138.920

Árið 2021USDEURAðrar myntirSamtals

Langtímakröfur

-

-

120.724

120.724

Viðskiptakröfur

326.387

22.115

67.544

416.046

Handbært fé

225.894

12.336

220.862

459.092

Viðskiptaskuldir

-10.045

-180.367

-734.344

-924.756

Áhætta í efnahagsreikningi

542.236

-145.916

-325.214

71.106

Árið 2020

Langtímakröfur

-

-

125.880

125.880

Viðskiptakröfur

106.320

20.365

112.581

239.266

Handbært fé

146.509

1.368

63.226

211.103

Viðskiptaskuldir

-6.291

-88.937

-342.101

-437.329

Áhætta í efnahagsreikningi

246.538

-67.204

-40.414

138.920

Næmnigreining

10% styrking íslenskrar krónu gagnvart eftirtöldum gjaldmiðlum í árslok myndi hafa hækkað (lækkað) afkomu félagsins fyrir tekjuskatt um eftirfarandi fjárhæðir:

Næmnigreining

10% styrking íslenskrar krónu gagnvart eftirtöldum gjaldmiðlum í árslok myndi hafa hækkað (lækkað) afkomu félagsins fyrir tekjuskatt um eftirfarandi fjárhæðir:

20212020

USD

54.224

24.654

EUR

-14.592

-6.720

Aðrar myntir

-32.521

-4.041

Samtals

7.111

13.892

20212020

USD

54.224

24.654

EUR

-14.592

-6.720

Aðrar myntir

-32.521

-4.041

Samtals

7.111

13.892

10% veiking íslenskrar krónu gagnvart þessum gjaldmiðlum hefði haft sömu áhrif en í gagnstæða átt.

Rekstraráhætta

Rekstraráhætta er hættan á beinu og óbeinu tapi sem getur orðið vegna fjölda þátta í starfsemi samstæðunnar. Meðal áhættuþátta er vinna starfsmanna, tækni og skipulag sem beitt er.

Til að draga úr rekstraráhættu hefur meðal annars verið komið á viðeigandi aðskilnaði starfa, haft er eftirlit með lánsviðskiptum og fylgni við lög. Þá er unnið markvisst fræðslustarf með það að markmiði að allir starfsmenn fái nauðsynlega þjálfun tengda störfum þeirra fyrir félagið. Innleiddir hafa verið virkir verkferlar og reglur um afritatöku upplýsingakerfa. Þá eru unnar markvissar rekstraráætlanir og mánaðarleg uppgjör og frávik frá samþykktum áætlunum greind.

10% veiking íslenskrar krónu gagnvart þessum gjaldmiðlum hefði haft sömu áhrif en í gagnstæða átt.

Rekstraráhætta

Rekstraráhætta er hættan á beinu og óbeinu tapi sem getur orðið vegna fjölda þátta í starfsemi samstæðunnar. Meðal áhættuþátta er vinna starfsmanna, tækni og skipulag sem beitt er.

Til að draga úr rekstraráhættu hefur meðal annars verið komið á viðeigandi aðskilnaði starfa, haft er eftirlit með lánsviðskiptum og fylgni við lög. Þá er unnið markvisst fræðslustarf með það að markmiði að allir starfsmenn fái nauðsynlega þjálfun tengda störfum þeirra fyrir félagið. Innleiddir hafa verið virkir verkferlar og reglur um afritatöku upplýsingakerfa. Þá eru unnar markvissar rekstraráætlanir og mánaðarleg uppgjör og frávik frá samþykktum áætlunum greind.